Margriet Brandsma houdt boeiende Van Harenslezing over Angela Merkel
door Marten Kuik
Op zondag 15 januari heeft oud-NOS-correspondent Margriet Brandsma in de onlangs gerestaureerde Van Harenskerk een interessant verhaal gehouden over de machtigste vrouw van de wereld. Omke Teake heet honderd toehoorders welkom en legt uit dat Margriet een thuiswedstrijd speelt: haar ene beppe was een Bildtker uit Froubuurt. Machtigste vrouw? De New York Times noemt haar ‘de laatste verdediger van de vrije, westerse wereld.’ En Obama laat weten: ‘Als ik een Duitser was, zou ik stemmen op Angela Merkel.’ In woord en beeld heeft Brandsma de Duitse Bondskanselier helder voor haar toehoorders geportretteerd.
Het mirakel Merkel
In 2012 verschijnt van haar hand het boek Het mirakel Merkel. Ze beschrijft daarin hoe Angela geboren is in Hamburg, maar als baby al verhuist naar een plaatsje in Oost-Duitsland. Haar vader wordt daar dominee, omdat hij vindt dat hij daar meer nodig is dan in West-Duitsland. Angela groeit op en lijkt zich afzijdig te houden van de politiek. Wel gaat ze naar bijeenkomsten van communistische jongerenorganisaties: wie zich destijds niet aansloot, kon een universitaire studie wel vergeten. Angela studeert natuurwetenschap aan de Karl Marx universiteit in Leipzig en haalt uitstekende resultaten. Ze trouwt met een medestudent, Ulrich Merkel, maar dit huwelijk houdt geen stand. Wel houdt zij de achternaam van haar vroegere echtgenoot. Sinds 1998 is ze getrouwd met de Berlijnse hoogleraar scheikunde Joachim Sauer. Ze beseft, dat ze nooit de Nobelprijs voor Natuurkunde zal winnen en zoekt andere – politieke - uitdagingen. Nog voor de Duitse hereniging wordt zij vicewoordvoerder van de laatste Oost-Duitse regering.
Carrière
Na de hereniging van de beide Duitslanden benoemt Helmuth Kohl haar tot minister van Vrouwen- en Jeugdzaken in zijn kabinet. Het is dan nog niet duidelijk of zij een eendagsvlieg of een blijvertje zal worden. Ze valt op door haar enorme vak- en dossierkennis. Een voordeel is dat ze jong, vrouw, Oostduits en protestants is. Al gauw krijgt ze het etiket ‘Kohls Mädchen’. Als Kohl beschuldigd wordt van illegale partijfinanciering, distantieert ze zich al gauw van haar beschermheer. Ze wordt fractievoorzitter van de CDU en verzamelt in die functie voldoende macht om bij de volgende verkiezingen kandidaat te worden voor het Bondskanselierschap. In 2005 is het zo ver: als eerste vrouw in de geschiedenis schopt ze het tot Bondskanselier. En in 2017 is ze dat nog steeds. Sterker: ze werpt zich opnieuw op voor nog een periode van vier jaar. Als leider van de grootste economie in Europa speelt Merkel een belangrijke rol binnen de Europese Unie bij de bestrijding van de kredietcrisis. In december 2012 wordt Merkel met een overweldigende meerderheid herkozen als partijvoorzitter van de CDU. Ze krijgt 97,94 procent van de stemmen. ‘Wij hebben Duitsland uit de kredietcrisis geleid en Duitsland staat er nu beter voor,’ houdt ze haar volk voor.
Rol van Duitsland
Brandsma waarschuwt haar toehoorders voor al te hoge verwachtingen: Duitsland heeft geen zetel in de Veiligheidsraad (Engeland en Frankrijk wel); Duitsland heeft geen atoomwapens (Engeland en Frankrijk wel); en de defensiebegroting van Duitsland is slechts een vijfde van die van de VS.
Duitsland heeft niet de machtsmiddelen om de voornaamste rol te spelen op het wereldtoneel en - 70 jaar na de oorlog - willen de meeste Duitsers dit ook niet. Met deze houding van haar landgenoten heeft Merkel te maken.
Vluchtelingen
In 2015 wekt ze aanvankelijk veel bewondering en steun met haar uitspraak: ‘Wir schaffen das.’ Ze is bereid een miljoen vluchtelingen op te nemen in haar land. Na de rellen in de oudejaarsnacht in Keulen en de aanslag van de terrorist Anis Amri op de kerstmarkt in Berlijn is de opinie in Duitsland veranderd. Bij een deel van het volk ontstaat de indruk dat de overheid de zaak niet meer onder controle heeft. Ook Merkel is opgeschoven in haar opvattingen: ze wil meer uitgeprocedeerde asielzoekers het land uitzetten. Maar echte vluchtelingen zijn in Duitsland nog steeds welkom. Bovendien: de verouderende bevolking heeft hard jonge mensen nodig in allerlei beroepen.
Weerstand
In het voormalige Oost-Duitsland heerst bij sommigen het gevoel dat zij tweederangs burgers zijn. West-Duitsland geeft in alles de toon aan. Beloofde investeringen van overheid en bedrijven hebben niet het gewenste effect. Bovendien gaan grote bedrijven liever naar Polen en Tsjechië: daar zijn de loonkosten lager! De werkloosheid is in het voormalige Oost-Duitsland aanzienlijk en de jeugd trekt weg naar het westen, waar de werkgelegenheid veel ruimer is. Steden als Dresden en Leipzig vormen een voedingsbodem voor de anti-Islampartij Pergida en voor opkomend neonazisme. Tijdens het communistische regiem is hun altijd voorgehouden: ‘Jullie zijn de betere Duitsers.’ Ze werken hard, maar velen profiteren niet van de toegenomen welvaart. Waar Westduitsers zelf voor hun oude dag zorgen, hebben veel Oostduitsers dit nagelaten: de staat zou immers voor hen zorgen?
Kernenergie
In 2011 zorgt een tsunami in Japan voor een ramp rondom de kerncentrale van Fukusjima. Merkel neemt in Duitsland meteen maatregels: ze sluit de Duitse kerncentrales en stimuleert ‘groene energie’. Als natuurkundige weet ze als geen ander hoe ernstig de gevolgen kunnen zijn van een kernramp.
Onzekere toekomst
Er zijn veel onzekerheden over de ontwikkelingen in de wereld. Wat zullen de gevolgen zijn van de Brexit? Hoe gaat Trump zich opstellen tegenover Europa? Welke rol spelen de Oost-Europese landen binnen de EU? En Poetin? Merkel spreekt vloeiend Russisch en Poetin vloeiend Duits. Maar welke strategie werkt het best? Er zijn verkiezingen aanstaande in Frankrijk, Nederland en Duitsland en de populisten roeren zich enorm. Wat voor gevolgen heeft dit alles voor de samenwerking in Europa. Merkel zal zich – als ze opnieuw Bondskanselier wordt – met deze vragen moeten bezighouden. Als ze wint, met wie gaat ze dan regeren? De Sociaaldemocraten zijn niet enthousiast. Met de Groenen? Die vormen in Duitsland een vrij grote partij. Brandsma noemt Merkel eerder een pragmaticus, dan een idealist. Als zij opnieuw de machtigste vrouw van de wereld wordt, zal ze al haar politieke wijsheid nodig hebben om leiding te geven aan ingewikkelde processen.
Aan het eind van haar lezing organiseert Margriet Brandsma een heuse quiz: ze geeft de drie laatste boeken van de eerste druk weg aan degenen die het snelst antwoord kunnen geven op de vragen die zij stelt. Het wordt tijd voor een tweede druk, met nieuwe verhalen en nieuwe inzichten. En als het zover is, komt Brandsma met alle plezier opnieuw naar Sint-Annaparochie om daarover te vertellen…